Azerbaycan Romantik Türkçülüğün Tarihi

AYBENİZ ALİYEVA KENGERLİ

20. yy’ın başları, klasik imparatorlukları parçalayan sosyalizmden, milliyetçiliğe kadar her türlü ideolojik akımların çarpıştığı bir dünya arenasıdır. Böylesi bir dünyada Türklük aleminin üç önemli merkezinden (İstanbul, Kazan, Bakü) biri olan Azerbaycan’da da bu dönemin şartları gereği bir dizi ideoloji ve felsefi cereyanın ortaya çıktığını görmekteyiz. Milli Birliklerin kuruluşunda kaçınılmaz bir olgu olan “Milli romantizm” cereyanı Azerbaycan’da “Pantürkizm” olarak ortaya çıkacak ve 1918 Azerbaycan Cumhuriyetinin kuruluşunun fikri zeminini edebiyatla, edebiyatçılar, tarihle tarihçiler oluşturacaktır.

Ne var ki, talihin Sovyet devrimiyle son bulmasıyla, Sovyetleştirmenin ağır baskılı özellikle Stalin döneminde tarihten koparılan Azerbaycan “Milli romantik” Türkçülük akımı Sovyet rejimi tarafından burjuva milliyetçiliği ve halk düşmanlığıyla suçlanacaktır.

Romantik devrin büyük önderi Hüseyinzade Ali Bey ve çevresiyle, dönemin yayın organlarının tetkikiyle titiz bir çalışma ürünü olan bu eserde, Aybeniz Kengerli bu olağanüstü bunalımlı yılların romantik dönemini gözler önüne sermektedir.

Bey ile Büyücü